Voedingswetenschap ontrafeld: Hoe onderzoek de deuren opent naar een gezonder leven!

Rob Tolhuijsen, Leefstijl coach

Voedingsonderzoek is van vitaal belang voor het begrijpen van de impact van voeding op onze gezondheid. Verschillende methodologieën worden gebruikt in wetenschappelijk voedingsonderzoek, variërend in hun mate van bewijskracht en betrouwbaarheid. 

De consument is terecht in de war

Consumenten worden constant heen en weer geslingerd door ogenschijnlijk tegengestelde berichten; koolhydraatrijk, koolhydraat arm, Paleo, eiwitrijk, ketogeen, carnivoor, low-fat, plant-based, olie is oké, olie is niet oké. Fruit is slecht voor je, nee fruit is goed voor je, witte aardappel is slecht, zoete aardappel is goed, Eet gluten vrij! Het is zo verwarrend. 

Het is zo luidruchtig dat het bijna onmogelijk is te bepalen wat waar is en wat niet of wat biologisch behulpzaam is en wat niet. 

De voedings en dieetindustrie hebben ook financieel baat bij om deze verwarring in stand te houden. Om het nog helemaal ingewikkeld te maken worden veel studies geheel of gedeeltelijk betaald door de eierindustrie, de vleesindustrie, de olijfolie industrie en producenten van sterkt bewerkt voedsel. Het is daarom altijd goed te bekijken of er banden zijn met de industrie, zowel met de studie of met de auteurs.

Follow the Money

De pers is altijd op zoek naar nieuws wat kan scoren en wat grote koppen geeft in de media. Ze gaan daarbij vaak aan de haal met een selectief gedeelte uit een onderzoek wat scoort tot frustratie van de auteurs van het onderzoek. Onderzoekers zijn ook niet opgeleid in communicatie. Ze zijn vaak niet in staat de juiste conclusies naar het publiek te brengen. Chiropractors, artsen en anderen hebben soms miljoenen volgers op internet, verkopen van alles maar hebben zelf geen enkele publicatie op hun naam staan! 

In dit artikel zullen we de verschillende categorieën van wetenschappelijk voedingsonderzoek verkennen, beginnend bij de meest bewezen vormen en geleidelijk overgaand naar minder bevestigde methoden.

Bedenk dat bij een uitkomst het iets zegt of een product of een voedingspatroon beter of slechter is ten opzichte van een ander product of voedingspatroon. 

Als het mediterraanse dieet bijvoorbeeld beter scoort dat het standaard Amerikaanse voedingspatroon, dan zegt dat niets over hoe het mediterraans voedingspatroon zou scoren ten opzichte van een ander voedingspatroon!

1. Systematische Reviews en Meta-analyses:

Systematische reviews en meta-analyses bundelen de resultaten van meerdere randomized studies om tot een overkoepelende conclusie te komen. Ze bieden een hoog niveau van bewijs, maar zijn afhankelijk van de kwaliteit van de opgenomen studies. Het nadeel is dat verschillende onderzoeken met methodologische gebreken de resultaten kunnen beïnvloeden.

2. Randomized Controlled Trials (RCT's)

Voordeel: RCT's worden beschouwd als de gouden standaard in wetenschappelijk onderzoek. Ze omvatten willekeurig toegewezen groepen deelnemers die ofwel een specifieke voedingsinterventie ontvangen of een placebo. Dit ontwerp minimaliseert vertekening en zorgt voor een sterke causaliteitsaanwijzing.

Nadeel: RCT's zijn vaak duur en tijdrovend. Bovendien kunnen ethische overwegingen beperkingen opleggen aan het uitvoeren van bepaalde experimenten. Daarnaast kan het moeilijk zijn om de resultaten van RCT's toe te passen op de algemene bevolking, omdat deelnemers vaak niet representatief zijn voor de bredere samenleving.

Voorbeeld van de opzet van een RCT:

Gerandomiseerde Gecontroleerde Trial (RCT): Titel: "Effect van Een Koolhydraatarm Dieet op Gewichtsverlies bij Overgewicht"

Beschrijving: In een RCT worden deelnemers willekeurig toegewezen aan twee groepen: één groep volgt een koolhydraatarm dieet en de andere groep behoudt hun reguliere dieet. Het gewichtsverlies en andere relevante gezondheidsparameters worden gemeten gedurende een bepaalde periode. Door de randomisatie wordt eventuele vertekening geminimaliseerd, waardoor de onderzoekers sterke conclusies kunnen trekken over het directe gevolg van het koolhydraatarme dieet en gewichtsverlies.

3. Cohortstudies (Observationele Studie)

Voordeel: Cohortstudies volgen een grote groep mensen gedurende een lange periode en kunnen dus inzicht geven in de langetermijneffecten van voedingspatronen. Ze zijn minder duur dan RCT's en kunnen waardevolle informatie bieden over de prevalentie van bepaalde ziekten in relatie tot voeding.

Nadeel: Cohortstudies zijn gevoelig voor vertekening door factoren zoals zelfrapportage en andere variabelen die niet kunnen worden gecontroleerd. Omdat deelnemers hun eigen gedrag rapporteren, kan er sprake zijn van onnauwkeurigheden in de gegevens.

Voorbeeld van de opzet van een cohort studie:

Cohortstudie: Titel: "Langdurige Effecten van Mediterrane Voeding op Hart- en Vaatziekten bij Oudere Volwassenen"

Beschrijving: Een cohortstudie zou ouderen gedurende een aantal jaren kunnen volgen, waarbij hun voedingsgewoonten worden geregistreerd en hun gezondheidsuitkomsten worden geanalyseerd. Een cohort van deelnemers die de Mediterrane voeding volgen, wordt vergeleken met degenen die andere voedingspatronen volgen. Door de lange observatieperiode kunnen onderzoekers trends identificeren en mogelijke verbanden tussen de Mediterrane voeding en het verminderde risico op hart- en vaatziekten vaststellen.

4. Case-Control Studies (Observationele Studie)

Voordeel: Deze studies vergelijken individuen met een bepaalde aandoening (cases) met degenen zonder de aandoening (controls). Ze zijn nuttig om verbanden te identificeren, vooral bij zeldzame aandoeningen.

Nadeel: Het risico op retrospectieve vertekening is hoog, omdat de deelnemers al de aandoening hebben ontwikkeld voordat het onderzoek begint. Hierdoor kan de causaliteit moeilijk vast te stellen zijn.

Voorbeeld van de opzet van een case studie : 

Casestudie: Titel: "Impact van een Veganistisch Dieet op Individuele Gezondheidsresultaten"

Beschrijving: Een casestudie zou kunnen worden uitgevoerd bij een individu dat overstapt van een gemengd dieet naar een volledig veganistisch dieet. De onderzoeker zou gedetailleerde informatie verzamelen over het dieet, de levensstijl en gezondheidsparameters zoals cholesterolniveaus, bloeddruk, en BMI over een bepaalde periode. Deze studie biedt diepgaand inzicht in de specifieke reactie van één persoon op een verandering in voedingspatroon. Echter, generalisatie naar de bredere populatie is beperkt.

5.  Dwarsdoorsnede Studies

Voordeel: Dwarsdoorsnede studies bieden een momentopname van de populatie en kunnen snel inzicht geven in de prevalentie van voedingsgewoonten.

Nadeel: Ze kunnen alleen associaties identificeren en bieden geen informatie over causale verbanden. Bovendien kunnen seizoensgebonden schommelingen en andere factoren de resultaten beïnvloeden.

6.  Expert Opinies en Case Reports

Voordeel: Snelle informatieverstrekking en bruikbaar bij het verkennen van nieuwe ideeën.

Nadeel: Het laagste niveau van bewijs, vatbaar voor subjectiviteit en niet geschikt voor het vaststellen van causale verbanden. Het ontbreken van controlegroepen maakt het moeilijk om conclusies te trekken.

Als conclusie biedt elk type voedingsonderzoek zijn eigen unieke bijdrage aan het begrijpen van voedingspatronen en hun impact op gezondheid. Een combinatie van deze methoden kan een uitgebreider beeld geven, waarbij de sterke punten van de ene methode de zwakten van de andere kunnen compenseren. Het is van cruciaal belang om de beperkingen van elk type onderzoek te erkennen bij het interpreteren van de bevindingen en beleidsmaatregelen te baseren op een alomvattend begrip van de beschikbare gegevens.

Het meest ideale scenario zou zijn als alle type studies ons allemaal in dezelfde richting zouden laten denken.



Heb je ons Gratis E-book al? Download hem hier



Verschil tussen studies over de bewijskracht van voeding en die van medicijnen:


Voordelen van een Voedingsstudie:

  1. Natuurlijke Inname: Voedingsstudies onderzoeken de impact van voedsel op de gezondheid, en deelnemers consumeren de voedingsmiddelen zoals ze normaal zouden doen in het dagelijks leven. Dit weerspiegelt een natuurlijke omgeving en dagelijkse voedingsgewoonten.

  2. Brede Toepasbaarheid: Resultaten van voedingsstudies zijn vaak direct relevant voor de algemene bevolking, omdat voeding een alledaags aspect van het leven is. Dit maakt de bevindingen overdraagbaar naar verschillende groepen waarbij rekening wordt gehouden met bepaalde kenmerken zoals leeftijdsopbouw, geslacht, opleiding enz..

  3. Preventieve Aspecten: Voedingsstudies kunnen zich richten op preventie en het bevorderen van gezonde voedingskeuzes. Door het begrijpen van de relatie tussen voeding en gezondheid, kunnen aanbevelingen worden gedaan om chronische ziekten te voorkomen.

  4. Lage Bijwerkingen: In vergelijking met sommige medicijnenstudies hebben voedingsstudies over het algemeen lagere risico's op bijwerkingen. Voedingsinterventies zijn meestal veilig en kunnen deelnemers helpen gezondere keuzes te maken zonder significante risico's.

Nadelen van een Voedingsstudie:

  1. Subjectieve Rapportage: In veel voedingsstudies wordt voedselinname vaak op basis van zelfrapportage gemeten, wat kan leiden tot vertekeningen. Deelnemers kunnen hun inname mogelijk onderschatten of overschatten, wat de nauwkeurigheid kan beïnvloeden.

  2. Complexiteit van Voeding: Het is moeilijk om alle aspecten van iemands dieet volledig te controleren en te meten, omdat voeding vaak complex is en uit verschillende voedingsstoffen bestaat. Dit kan het moeilijk maken om specifieke effecten van individuele voedingsmiddelen te identificeren.

  3. Lange Termijn: Voor langetermijneffecten van voeding zijn vaak langdurige studies nodig, wat kostbaar en tijdrovend kan zijn. Het kan ook moeilijk zijn om deelnemers over een lange periode bij de studie te houden of om ze op een bepaald voedingspatroon te houden.

Voordelen van een Medicijnenstudie:

  1. Specifieke Doelgerichtheid: Medicijnenstudies kunnen gericht zijn op specifieke biologische processen of ziekten, waardoor ze ideaal zijn voor het identificeren van geneesmiddelen die gericht zijn op specifieke aandoeningen.

  2. Nauwkeurige Dosiscontrole: In medicijnenstudies kan de dosering van het geneesmiddel nauwkeurig worden gecontroleerd, waardoor onderzoekers de effecten van verschillende doseringen kunnen evalueren.

  3. Dubbelblinde Placebo-gecontroleerde Ontwerpen: Medicijnenstudies kunnen vaak gebruikmaken van dubbelblinde, placebo-gecontroleerde ontwerpen, waardoor de invloed van placebo-effecten wordt verminderd en de betrouwbaarheid van de resultaten wordt vergroot.

Nadelen van een Medicijnenstudie:

  1. Bijwerkingen: Veel medicijnen hebben bijwerkingen, soms ernstig, en daarom brengen medicijnenstudies risico's met zich mee voor deelnemers.

  2. Beperkte Generaliseerbaarheid: Medicijnenstudies richten zich vaak op specifieke populaties met specifieke aandoeningen, waardoor de generaliseerbaarheid naar bredere bevolkingsgroepen beperkt kan zijn.

  3. Kosten en Tijd: De ontwikkeling en goedkeuring van nieuwe medicijnen zijn vaak duur en tijdrovend. Het kan jaren duren voordat een medicijn van onderzoeksfase naar klinisch gebruik gaat.

In het algemeen bieden zowel voedings- als medicijnenstudies waardevolle inzichten, maar ze hebben verschillende toepassingen en uitdagingen. Het is vaak nuttig om beide benaderingen te integreren om een holistisch begrip van gezondheid en preventie te krijgen.